2019 г. – 1000 гадоў з часу першага ўпамінання г. Брэста (1019)

Брэст, старажытнае Бярэсце, Берасце... Багатая гісторыя краіны цесна пераплялася з гісторыяй горада. Размяшчэнне на скрыжаванні гістарычных шляхоў прадвызначыла яго лёс, горад часта быў у цэнтры ваенных падзей.

На працягу двух з паловай стагоддзяў Бярэсце ўваходзіла ў склад Вялікага Княства Літоўскага. Гэта быў асаблівы гістарычны перыяд. Горад, які пачынаўся як старажытнаславянскае і старажытнарускае паселішча, трансфармаваўся ў горад еўрапейскі, быў далучаны не толькі да развіцця новых эканамічных адносін, але і да працэсаў фарміравання беларускага этнасу і нацыянальнай культуры. У 1390 г. вялікі князь літоўскі Ягайла дараваў гораду прывілей на самакіраванне паводле Магдэбургскага права. Паводле Люблінскай уніі (1569) Бярэсце апынулася ў федэрацыйнай дзяржаве – Рэчы Паспалітай.

У 1795 г. Брэст увайшоў у склад Расійская імперыі, у 1801 г. стаў павятовым горадам Гродзенскай губерні. Лёс жыхароў горада цяпер быў непарыўна звязаны з рускім народам. У 1836 г. старажытны горад быў перанесены на ўсход у сувязі з будаўніцтвам крэпасці. У час Першай сусветнай вайны моцна разбураны. Перыяд польскай акупацыі 1921 – 1939 гг. вызначыўся барацьбой за нацыянальнае і сацыяльнае вызваленне. Восенню 1939 г. Брэст увайшоў у склад Беларускай ССР, стаў абласным цэнтрам, пачалося сацыялістычнае пераўтварэнне яго жыцця. Слаўнай старонкай упісана ў гісторыю Другой сусветнай вайны гераічная абарона Брэсцкай крэпасці. Цяжкім выпрабаваннем стала нямецка-фашысцкая акупацыя ў 1941 – 1944 гг., на працягу якой захопнікі загубілі больш за 40 тыс. чалавек – большую частку насельніцтва горада.

Пасля Вялікай Айчыннай вайны Брэст адбудаваўся, з цягам часу пры дапамозе працоўных усяго Савецкага Саюза з’явіліся магутныя прадпрыемствы розных галін прамысловасці, жыллёвыя раёны, адукацыйныя і культурныя ўстановы. У 1991 г. зацверджаны герб горада з сярэбраным лукам і стралой, накіраванай уверх. Горад звязаны пабрацімскімі сувязямі з 37 гарадамі ў 15 краінах. На пачатку ХХІ ст. культурнае жыццё горада вызначылася міжнародным тэатральным фестывалем «Белая Вежа», міжнародным фестывалем класічнай музыкі «Студзеньскія музычныя вечары» і іншымі творчымі праектамі.

Сёння горад – цікавы турыстычны цэнтр для грамадзян Беларусі і замежных гасцей. Яго візітоўкамі сталі: мемарыяльны комплекс «Брэсцкая крэпасць-герой» (1971), музей археалогіі «Бярэсце» (1972), музей «Выратаваныя мастацкія каштоўнасці» (1989), чыгуначны вакзал (1886), які ў той час лічыўся буйнейшым і прыгажэйшым у Расійскай імперыі, пешаходная вуліца Савецкая з ліхтаршчыкам, алея творчых аб’ектаў-ліхтароў на вуліцы Гогаля. У 1998 г. адкрыты Музей гісторыі горада Брэста.

Упершыню дзень нараджэння горада (950 гадоў) брэстаўчане адзначылі ў 1969 г. Паступова з канца 1980-х Дзень горада зрабіўся традыцыйным і любімым святам. З сярэдзіны 1990-х свята прымеркавалі да дня вызвалення ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў – 28 ліпеня. Да 1000-гадовага юбілею гараджане пачалі рыхтавацца загадзя.

У 2009 г. узведзены помнік 1000-годдзя Брэста з ангелам-ахоўнікам на вяршыні і шасцю скульптурамі. На гарэльефе знайшлі адлюстраванне шэсць гістарычных сюжэтаў: легенда аб заснаванні горада, будаўніцтва горада, удзел берасцейцаў у Грунвальдскай бітве (1410), выданне Брэсцкай Бібліі (1563), абарона Брэсцкай крэпасці (1941), засваенне космасу.

Мерапрыемствы бібліятэкі

Круглый стол [к 1000-летию г. Бреста, посвящённый выдающимся деятелям православной истории и культуры Константину Зноско и Митрофану Зноско-Боровскому] [Электронный ресурс] // Брестская областная библиотека им. М. Горького. – Режим доступа: http://www.brl.by/archive/kruglyy-stol-posvyashchyennyy-deyatelyam-pravoslavnoy-istorii-i-kultury-konstantinu-znosko-i-mitrofa/. – Дата доступа: 29.11.2019.

Презентация книги Анатолия Бритуна [Электронный ресурс] // Брестская областная библиотека им. М. Горького. – Режим доступа: http://www.brl.by/archive/prezentatsiya-knigi-anatoliya-brituna/. – Дата доступа: 21.11.2019.

Презентация книги Владимира Глазова «Симфония еврейского древа Брестчины» [Электронный ресурс] // Брестская областная библиотека им. М. Горького. – Режим доступа: http://www.brl.by/archive/prezentatsiya-knigi-v-glazova/. – Дата доступа: 09.10.2019.

Cостоялась лекция «Оборона Брестской крепости: подходы к изучению и оценке [Электронный ресурс] // Брестская областная библиотека им. М. Горького. – Режим доступа: http://www.brl.by/archive/costoyalas-lektsiya-brestskaya-krepost/. – Дата доступа: 24.09.2019.

Мы на «Книжном шкапе»: участие в праздновании 1000-летия Бреста [Электронный ресурс] // Брестская областная библиотека им. М. Горького. – Режим доступа: http://www.brl.by/archive/knizhnyy-shkap-pervyy-mezhdunarodnyy-festival-teatrov-i-knig/. – Дата доступа: 29.08.2019.

Лепшы падарунак для бібліятэкі — гэта кніга // // Брэсцкая абласная бібліятэка імя М. Горкага. [Электронны рэсурс]. – Рэжым доступу: http://brl.by/by/archive/luchshiy-podarok-dlya-biblioteki-eto-kniga/ – Дата доступу: 10.06.2019.

У Брэсце адбылася лекцыя «Брестский мир в истории города, страны, мира» // // news.21.by [Электронный ресурс]. – Рэжым доступу: http://news.21.by/other-news/2019/05/31/1807019.html – Дата доступу: 31.05.2019.

У Брэсце адбылася лекцыя «Брестский мир в истории города, страны, мира» // // virtualbrest.by [Электронны рэсурс]. – Рэжым доступу: https://virtualbrest.by/news66690.php – Дата доступу: 31.05.2019.

Мощик, С. Анатолий Гладыщук, автор трилогии «Замок Берестейский»: «Есть факты, от которых никуда не уйдешь...» : [о презентации книги А. А. Гладыщука «Замок Берестейский. Книга III. Res Publika» в ОБ (27 мая)] / Сергей Мощик // Вечерний Брест. – 2019. – 31 мая (№ 22). – С. 2 : фот.

«Брэсцкі мір у гісторыі горада, краіны, свету» // Брэсцкая абласная бібліятэка імя М. Горкага. – Рэжым доступу: http://www.brl.by/by/archive/costoyalas-lektsiya-brestskiy-mir-v-istorii-goroda-strany-mira/ – Дата доступу: 30.05.2019

Адбылася прэзентацыя выдання А.Гладышчука «Замок Берестейский. Книга третья. Res Publica» // // brestcity.com [Электронны рэсурс]. – Рэжым доступу: https://brestcity.com/blog/sostoyalas-prezentaciya-izdaniya-a-gladyshhuka-zamok-berestejskij-kniga-tretya-res-publica – Дата доступу: 28.05.2019.

Прафесар Анатоль Гладышчук: «Книги пишутся на завтра». К Тысячелетию Бреста завершена и увидела свет монография-трилогия «Замок Берестейский» // // bk-brest.by [Электронны рэсурс]. – Рэжым доступу: http://www.bk-brest.by/2019/05/professor_gladyzhchuk/ – Дата доступу: 28.05.2019.

На месцы Берасцейскага замка ўсталююць інфармацыйныя ўказальнікі // // vb.by [Электронны рэсурс]. – Рэжым доступу: https://vb.by/society/history/prezentaciya_3_knigi_gladyschuka_zamok.html – Дата доступу: 28.05.2019.

«Замок Берестейский. Книга третья. Res Publica» // Брэсцкая абласная бібліятэка імя М. Горкага. – Рэжым доступу: http://www.brl.by/by/archive/prezentatsiya-knigi-anatoliya-gladyshchuka-/ – Дата доступу: 27.05.2019

Брэсцкі навуковец прэзентаваў унікальную кнігу пра горад над Бугам - апошнюю ў трылогіі «Замок Берестейский» // // sb.by [Электронны рэсурс]. – Рэжым доступу: https://www.sb.by/articles/brestskiy-uchenyy-prezentoval-unikalnuyu-knigu-o-breste-poslednyuyu-v-trilogii-zamok-beresteyskiy.html. – Дата доступу: 27.05.2019.

«Брэсцкая унія ў гісторыі Брэста і лёсах еўрапейскай цывілізацыі» // Брэсцкая абласная бібліятэка імя М. Горкага. – Рэжым доступу: http://www.brl.by/by/archive/brestskaya-uniya-v-istorii-bresta-i-sudbakh-evropeyskoy-tsivilizatsii/ – Дата доступу: 19.04.2019

«Брэст — горад Бібліі» // Брэсцкая абласная бібліятэка імя М. Горкага. – Рэжым доступу: http://www.brl.by/by/archive/brest-gorod-biblii/ – Дата доступу: 16.04.2019

«Брэст — культурная сталіца Садружнасці 2019»: кніжная выстава «Брест — культурная столица СНГ» да 1000-годдзя горада // Брэсцкая абласная бібліятэка імя М. Горкага. – Рэжым доступу: http://brl.by/by/archive/brest-kulturnaya-stolitsa-sodruzhestva-2019/ – Дата доступу: 06.04.2019

«Гістарычныя сімвалы Брэста»: праект Брэсцкай абласной бібліятэкі да 1000-годдзя горада // Брэст СІЦІ. – Рэжым доступу: http://brestcity.com/blog/gistarychnyya-simvaly-bresta-praekt-bresckaj-ablasnoj-bibliyateki-da-1000-... – Дата доступу: 29.03.2019

«Гістарычныя сімвалы Брэста»: праект Брэсцкай абласной бібліятэкі імя М. Горкага да 1000-годдзя горада // Віртуальны Брэст. – Рэжым доступу:  https://virtualbrest.by/news64752.php – Дата доступу: 29.03.2019

«Маленькі горад — вялікая гісторыя!» // Аддзел літаратуры для дзяцей і юнацтва Брэсцкай абласной бібліятэкі імя. М. Горкага. – Рэжым доступу:  http://knigodom.brl.by/news/for-teacher/malenkij-gorod-bolshaya-istoriya/  – Дата доступу: 04.02.2019

«Брэст — культурная сталіца СНД» // Брэсцкая абласная бібліятэка імя М. Горкага. – Рэжым доступу:  http://www.brl.by/by/archive/brest-kulturnaya-stolitsa-sng/  – Дата доступу: 04.02.2019

«Брэст. Тут пачынаецца Радзіма» // Брэсцкая абласная бібліятэка імя М. Горкага. – Рэжым доступу:  http://www.brl.by/by/archive/1000-letie-goroda-bresta/ – Дата доступу: 22.01.2019

Межгосударственный фонд СНГ подарил книги библиотекам Бреста // // virtualbrest.by [Электронный ресурс]. – Режим доступа: https://virtualbrest.by/news67565.php – Дата доступа: 27.06.2019.

Яшчэ па тэме:

1.     Брэст // Беларуская энцыклапедыя : у 18 т. Мінск, 1996. Т. 3. С. 284 – 286.

2.     Брэст / Ю. Ю. Захарына [і інш.] // Культура Беларусі : энцыклапедыя : [у 6 т.]. Мінск, 2011. Т. 2. С. 49–55.

3.     Брест / Ю. Ю. Захарина [и др.] // Регионы Беларуси : энциклопедия : в 7 т. Минск, 2009. Т. 1, кн. 1. С. 123–132.

4.     Брэст // Гарады і вёскі Беларусі : энцыклапедыя. Мінск, 2006. Т. 3, кн. 1. С. 7–18.

5.     Берасце / В. Грынявецкі // Вялікае княства Літоўскае : энцыклапедыя : у 2 т. Мінск, 2005. Т. 1. С. 313–314.

6.     Брэст // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі : у 6 т. Мінск, 1994. Т. 2. С. 85–87.

7.     Воробей, А. В. Город и замок Брест Литовский / А. В. Воробей, А. В. Жарков. – Брест : БрГТУ, 2018. – 163 с. : ил.

8.     Черемин, А. А. Брест. История приграничного города (Х–ХХI века) / А. А. Черёмин. – Москва : Первый том, 2017. – 383 с., [8] л. цв. ил.

9.     Гладыщук, А. А. Замок Берестейский. [В 3 кн.]. Кн. 2. Литва / А. А. Гладыщук. – Гродно : ЮрСаПринт, 2018. – 311 с.

10.   Гладыщук, А. А. Замок Берестейский. [В 3 кн.]. Кн. 1. Русь / А. А. Гладыщук. – Гродно : ЮрСаПринт, 2017. – 287 с.

11.   Брест = Brest : туристический путеводитель / [авт. текста: Л. Волынчук, А. Носков, Д. Жебрун ; фото: Н. Чеберкус, А. Рыбачук ; пер.: А. Лаврисюк] ; Отдел образования, спорта и туризма Брестского горисполкома. – Брест : Вечерний Брест, 2016. – 37, [2] с.

12.   Брест. Путешествие по городу : достопримечательности, старые улицы, культура, традиции, сервис и досуг / [авт. концепции и текста, гл. ред. А. М. Суворов ; фото: В. В. Байковский и др.]. – 4-е изд., испр. и доп. – Брест : Полиграфика, 2015. – 67 с., включая обложку : ил.

13.   Брест. Город впечатлений = Brest. The city of impressions : [фотоальбом / текст, гл. ред.: А. М. Суворов ; фото: В. В. Байковский и др.]. – Брест : Полиграфика, 2014. – 222 с. : ил.

14.   Брест : первое тысячелетие / [авт. текста: Л. Волынчук и др. ; фото: Н. Чеберкус и др.] ; Отдел физической культуры, спорта и туризма Брестского горисполкома. – Брест : РИА «Вечерний Брест», [2012]. – 19 с., [1] карта.

15.    Брэст = Брест = Brest : фотоальбом / [авт. текста: Ю. Рубашевский, Т. Тиборовская ; пер. А. Седнева ; фото: Н. Чеберкус и др.]. – 2-е изд., доп. – Брест : Брестская типография, 2010. – 95 с. : ил.

16.    Брест и окрест : справочник-путеводитель / авт. текста: Ю. Рубашевский, Т. Тиборовская. – Брест : Вечерний Брест, 2010. – 49 с.

17.    Брест = Brest : фотоальбом / фот. Н. Н. Чеберкус. – 2-е изд., перераб. и доп. – Брест : Альтернатива, 2010. – 131 с. : ил.

18.    Брест : первое тысячелетие / фото С. М. Плыткевича. – Минск : РИФТУР, 2010. – 96 с. : ил. – (Жемчужины Беларуси).

19.    Брест. На перекрестке дорог и эпох, 1019–2009 / авт. концепции и текста А. М. Суворов ; фото А. М. Суворова [и др.]. – Брест : Полиграфика, 2009. – 239 с. : ил.

20.    Брест : атлас. – Минск : Белкартография, 2009. – 44 с.

21.    Брест — город впечатлений : справочник-путеводитель / авт. текста и фото А. М. Суворов. – Брест : Полиграфика, 2009. – 15 с. : ил.

22.    Брест — город гостеприимства и доблести = Brest — the City of Hospitality and Valor : путеводитель / под ред. В. В. Мороза ; фото Н. Н. Чеберкуса [и др.]. – Брест : Альтернатива, 2008. – 108 с. : ил.

23.    Гребёнкина, А. А. Брест непокоренный : антифашистское подполье г. Бреста и Брестского района в годы Великой Отечественной войны (1941–1944) / А. А. Гребёнкина ; ред. Л. В. Языкович. – Минск : БелЭН, 2005. – 311 с.

24.    Брестская крепость на ветрах истории / авт. концепции и текста А. М. Суворов ; под ред. В. В. Губаренко, Л. А. Цуприка ; фото: А. А. Гладыщук [и др.]. – Брест : Редакция журнала СЭЗ, 2004. – 151 с. : ил.

25.    Брест. Путешествие сквозь века / сост.: И. Б. Лавровская, А. П. Кондак ; ред. Л. В. Кравченко. – Минск : ТАРПЕЙ принтинг хаус, 2003. – 21 с. : ил.

26.   От Берестья до Бреста из века в век / сост.: В. Ежелов, В. Мороз. – Брест : С. Лавров, 2003. – 230 с. : ил.

27.   Памяць. Брэст. Гісторыка-дакументальная хроніка. У 2 кн. Кн. 2 / [уклад. А. П. Кондак]. – Мiнск : БЕЛТА, 2001. – 685 с. : іл.

28.   Памяць. Брэст. Гiсторыка-дакументальная хронiка. У 2 кн. Кн. 1 / [уклад. А. П. Кондак]. – Мінск : БЕЛТА, 1997. – 574 с. : іл.

29.   Смирнов, С. С. Брестская крепость / Сергей Сергеевич Смирнов. – Минск : Мастацкая лiтаратура, 1991. – 412 с. : ил.

30.   Брест : энцикл. справочник / Белорусская советская энциклопедия ; редкол.: И. П. Шамякин [и др.]. – Минск : БелЭН, 1987. – 408 с., [12] л. ил.

31.   Лысенко, П. Ф. Берестье : монография / П. Ф. Лысенко ; АН БССР, Ин-т истории. – Минск : Наука и техника, 1985. – 395 с. : ил.

32.   Науменко, В. Я. Брест : историко-экономический очерк / Владимир Яковлевич Науменко. – 2-е изд., перераб. и доп. – Минск : Наука и техника, 1977. – 177 с. : ил.

33.   Брэст / [склад. А. В. Шылава]. – Мінск : Беларусь, 1977. – 100 с. : іл.